قدس آنلاین: پس از خروج آمریکا از برجام و تعلل اروپا در اجرای تعهدات خود، عملاً تنها امتیاز ایران از برجام، تعلیقِ نه چندان موثرِ قطعنامه‌های شورای امنیت بود. قطعنامه ۲۲۳۱ (قطعنامه‌ تأییدکننده‌ برجام)، صرفاً بخش هسته‌ای تحریم‌های شورای امنیت را تعلیق کرد و قرار بر این بود که پنج سال پس از پذیرش برجام(۲۷مهر۹۹)، تحریم‌های تسلیحاتی این شورا نیز رفع شود. اما آمریکا برای جلوگیری از رفع تحریم‌های تسلیحاتی، در ۳۰مرداد اعلانیه‌ای را به شورای امنیت ارائه کرد تا۳۰روز بعد، تحریم‌های شورای امنیت به‌طور خودکار بازگردد، روندی که از آن با عنوان مکانیسم ماشه یاد می‌شود. به واسطه این اقدام، تنها امتیاز برجام برای ایران (یعنی تعلیق تحریم‌های هسته‌ای شورای امنیت و رفع تحریم‌های تسلیحاتی در آینده) نیز از بین خواهد رفت.

از نظر حقوقی آمریکا در بازگرداندن این تحریم‌ها، دست‌بسته نیست و احتمال موفقیت این کشور وجود دارد. آمریکا ادعا می‌کند نامش به عنوان عضو هیئت مؤسس در قطعنامه ۲۲۳۱ آمده است و خروج از برجام، این مقام آمریکا را محدود نمی‌کند. به همین دلیل برای خود حق بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت را قائل است. آنچه که تحت عنوان بیانیه یا اظهارنظر از سوی مقامات ایران، روسیه، چین و اروپا مبنی بر مخالفت با اقدام آمریکا انجام می‌پذیرد، اثر حقوقی ندارد و تنها تصمیمات شورای امنیت در این زمینه نافذ خواهد بود که خودکار بودن مکانیسم ماشه و حق وتو آمریکا در این شورا، از هرگونه مخالفت با اقدام آمریکا جلوگیری می‌کند.

برجام تبدیل به تهدید جدی در عرصه‌های «سیاسی»، «اقتصادی» و «امنیتی» شده و در عرصه «سیاسی» نیز موجب امید بستن جریان طرفدار تعامل با آمریکا به پیروزی دموکرات‌ها (جو بایدن) در انتخابات آبان آمریکا شده است. با فرض اینکه دموکرات‌ها در آمریکا دوباره به قدرت برسند (در نظرسنجی‌ها بایدن با اختلاف از ترامپ جلوتر است)، در فاصله‌ چهارماهه‌ ورود بایدن به کاخ سفید تا انتخابات ۱۴۰۰ ایران، برجام به ابزاری برای دستکاری در سیاست داخلی ایران تبدیل می‌شود.

در عرصه‌ اقتصادی برجام تبدیل به ابزار شرطی‌سازی، انتظار برای روزهای خوب در آینده و غفلت از هرگونه ظرفیت داخلی شده است.

در عرصه‌ امنیتی نیز موجب دسترسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به مراکز حساس ایران گشته، به طوری‌که دکتر ظریف به تازگی در ادعایی عجیب، گفته است ۹۲درصد از کل بازرسی‌های آژانس متوجه ایران است(و باقی کشورهای دنیا ۸درصد)! با این وجود اشتهای سیری‌ناپذیر آژانس موجب صدور یک قطعنامه در شورای حکام علیه ایران و دسترسی جدید به دو نقطه حساس امنیتی ایران شده است. ادامه این روند می‌تواند به لو رفتن تک‌تک مراکز امنیتی کشور منجر شود.

این تصور به‌طور عمومی وجود دارد که پس از بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، برجام به‌طور خودکار از بین می‌رود، اما برپایه بند ۱۲ قطعنامه‌ ۲۲۳۱، پس از بازگشت تحریم‌ها، همچنان ایران ملزم به اجرای برجام خواهد بود و برجام به طور خودکار از بین نمی‌رود! و شواهدی وجود دارد که دولت به امید «جوبایدن»، به اجرای تحریم‌های شورای امنیت واکنشی نشان ندهد.

خروج آمریکا از برجام فرصتی برای جلوگیری از خسارت‌های برجام بود که از این فرصت استفاده نشد. ۳۰شهریور فرصتی دیگر برای پایان دادن به تعهدات هسته‌ای و نقطه‌ حساسی در حیات جمهوری اسلامی است. درصورت عدم اقدام متقابل، اجرای تعهدات برجامی (که ۵۱ تعهد از ۸۱ تعهد به طور کامل در حال اجراست)، یکجانبه ادامه پیدا می‌کند. از سوی دیگر این انفعال، پیام ضعف به دوستان و دشمنان ارسال می‌کند. دشمنان (آمریکا و اروپا) در دشمنی خود جری‌تر شده و دوستان (روسیه و چین) حمایت خود را از ایران کمرنگ‌تر خواهند کرد.

تنها امید در حال حاضر به مجلس است. مجلس باید طرحی را برای توقف اجرای کامل تعهدات هسته‌ای (به‌خصوص نظارت و بازرسی آژانس) درصورت بازگشت تحریم‌های شورای امنیت تصویب کند تا از خسارت‌های بیشتر برجام جلوگیری به عمل آید.